Mavzu 1.3
Ekspertli hamjamiyat bilan ishlash. Intervyu san’ati
Ekspertli hamjamiyat bilan ishlash. Intervyu san’ati
Intervyu bunday bo’lmasligi lozimligi aniq
-Assalomu alaykum, men jurnalist Dmitriy Тixonovman, “Sankt-Peterburg” telekanali. Siz nima deb o’ylaysiz, bu kim? Bu futbolchi Andrey Begunov.
-Andrey, bu sizning oilangizmi? Bu sizning xotinigiz, bu esa o’g’lingizmi? Bu sizning medallaringizmi? Bu sizning trenermi? Bu sizning mashinami? Bu sizning dastxatmi?
-Ha.
-Intervyu uchun rahmat!
Har bir jurnalist intervyu beruvchi rolida chiqishiga, odamlarni so’roq qilishiga, suhbatlar o’tkazishiga to’g’ri keladi, bularsiz kamdan-kam hollarda material tayyorlab bo’ladi. Va har bir jurnalist o’zi haqida Platonning so’zlariga o’xshash so’zlarni eshitishni istaydi: "Siz, Suqrot, juda ajoyib tarzda so’rayapsiz va yaxshi so’raganlar uchun menga javob berish ham yoqimli bo’ladi ".
Jurnalist intervyuga tayyorgarlik ko’rishi kerakmi va agar shunday bo’lsa, qanday qilib? Jurnalistik amaliyotda rejalashtirilmagan intervyular ham bor, boshqacha qilib aytganda, kutilmagan holda, tayyorgarliksiz olinadigan uchraydi. Ammo, ular jurnalist yuqori intellektga, umumiy kasbiy tayyorgarlikka va intervyular o’tkazishda katta tajribaga ega bo’lgan taqdirdagina muvaffaqiyatli bo’ladi.
Suhbatga tayyorgarlik — majburiy talab. U quyidagi jihatlardan tashkil topadi:
1) Intervyu maqsadi va zarur bo’lgan ma’lumotlar xarakterini aniqlash;
2) intervyu predmetini (mavzuni) o’rganish;
3) suhbatdoshni o’rganish;
4) suhbat texnikasini oldindan o’ylab chiqish, savollar tuzib chiqish.
Jurnalistikada bo’lgani kabi, psixologiyada muloqot qilish uchun professional faoliyatning asosi bo’lgan bunday tushuncha mavjud - "muvaffaqiyat kvadrati". Kvadrat, siz bilasizki, barcha tomonlari teng bo’lgan to’rtburchakdir. Agar intervyu oluvchi to’rtala masalada ham bir xil darajada yaxshi tayyorgarlik ko’rgan bo’lsa, muloqot muvaffaqiyatli bo’ladi.
Shunday qilib, suhbatning maqsadi. Suhbatdoshga savollar berib, mazmundorli bo’lish nuqtai nazaridan biz yoki uning bilimlari (masalan, pediatr jurnalist bilan o’rtoqlashishi, u orqali esa o’quvchilar bilan o’z bilimlari bilan o’rtoqlashishi mumkin (masalan, chaqaloqlarni qanday qilib to’g’ri emizish kerakligi haqida). Yoki uning fikri haqida (masalan, siyosatchining ma’lum bir sohadagi islohotlar to’g’risida qanday fikrda ekanligi.) Yoki aniq ma’lumotlar to’g’risida (masalan, ta’lim vaziri jurnalistlarga necha kishi o’rta ma’lumot to’g’risidagi diplomni olishini aytadi).
Shuning uchun suhbatning maqsadini belgilashda o’zingiz uchun quyidagi fikrlarga oydinlik kiritishingiz kerak.
● Nega siz aynan shu odam bilan uchrashishingiz kerak?
● Sizga uning birorta muammo yuzasidan fikri kerakmi?
● Nima uchun aynan bu odamning fikri kerak?
● Agar uning kasbiy bilimlari kerak bo’lsa, qaysi biri?
● Suhbatdoshni ushbu sohada mutaxassis deb hisoblash mumkinmi?
● Siz aytmoqchi bo’lgan masalalarda u qanchalik vakolatli?
● Suhbatdoshingizda sizga kerakli ma’lumotlar bormi?
● U ishonchli ma’lumot manbaimi? va boshqalar
"Muvaffaqiyat kvadratining " ning ikkinchi tomoni suhbat mavzusi yoki intervyu mavzusi. Jurnalist muhokama qilinadigan masalalarni qay darajada farqlash olishi kerak? Qonuniyat quyidagicha: jurnalist suhbat mavzusi haqida qanchalik ko’p bilsa, suhbat davomida u o’zini shunchalik ishonchli his qiladi, suhbatdoshi unga shunchalik hurmat ko’rsatadi, intervyu vaqtida u shunchalik ko’p ma’lumot oladi. Ba’zan, yaxshi tayyorlangan jurnalist suhbatdoshning uchrashuvga va suhbatga roziligi uchun hal qiluvchi omil bo’lishi mumkin.
Suhbat strategiyasini o’ylar ekan, jurnalist asosiy nuqtalarni belgilaydi:
● u suhbatdoshidan nimalarni aniqlashtirmoqchi,
● qaysi muammolarni u unchalik tushunmaydi,
● bu muammoga boshqacha nuqtai nazarlar, qarama-qarshi fikrlar bormi.
Uchrashuvga tayyorgarlik ko’rar ekan, jurnalist, avvalambor, ushbu mavzu bilan bog’liq bo’lgan ma’lumot manbalarini aniqlaydi. Bu maxsus adabiyotlar, ma’lumotnomalar, matbuotdagi nashrlar, statistik ma’lumotlar, maslahat beradigan mutaxassislar va boshqalar bo’lishi mumkin.
Shuning uchun, siz bu haqda ilgari yozilgan narsalarni o’qishingiz kerak (garchi ba’zi jurnalistlar taqlid qilish yoki "o’zib ketish" istagi paydo bo’lmasligi va idrokning yangilik hissini o’tmaslashtirmaslik uchun, o’zlarining hamkasblari materiallarini o’qishga ehtiyotkorlik bilan qarashadi) Konfliktli vaziyatlarda (aniqrog’i, nizoli muloqot qilish sharoitida) suhbat mavzusi bo’yicha dastlabki ishlarni amalga oshirish juda muhimdir. Ko’pincha, suhbatga tayyorgarlik jarayonida jurnalistlar hatto o’zlarining jurnalistik tekshiruvlarini olib boradilar.
Intervyuga tayyorgarlikning keyingi tomoni — suhbatdoshni oldindan o’rganish. Тajribali jurnalistlar bunday ma’lumotlarga katta ahamiyat berishadi. Ular suhbatdoshning shaxsiyati, uning fe’l-atvori, odatlari, jurnalistlarga, xususan intervyu olib borilayotgan ommaviy axborot vositalariga munosabati haqida iloji boricha ko’proq ma’lumot olishga harakat qilishadi. Agar shunday imkoniyat bo’lsa, suhbatdoshingizning "eng yaxshi ko’rgan narsasini", keyin nima yoki kim haqida suhbatlashishdan xursand bo’lishini bilish, shuningdek, "tabu" mavzusi yoki savollari doirasini bilish yaxshi bo’ladi. Ushbu ma’lumotlarning barchasi, birinchidan, suhbat to’g’risida kelishib olishga, ikkinchidan, suhbat rejasini muvaffaqiyatli tuzishga va suhbatni samarali o’tkazishga yordam beradi.
Aytgancha, intervyuni o’qiyotganda, o’zingizning professional qiziqishingizni ko’rsating: nafaqat o’quvchi sifatida, balki jurnalist sifatida ham ko’rsating. Jurnalistning barcha dastlabki ishlarini ko’rsatib o’ting, nima uchun suhbat shu tarzda o’tdi va boshqacha o’tmadi. Savollarning qo’yilishiga e’tibor bering.
Jurnalist intervyuga tayyorgarlik ko’rishi kerakmi va agar shunday bo’lsa, qanday qilib? Jurnalistik amaliyotda rejalashtirilmagan intervyular ham bor, boshqacha qilib aytganda, kutilmagan holda, tayyorgarliksiz olinadigan uchraydi. Ammo, ular jurnalist yuqori intellektga, umumiy kasbiy tayyorgarlikka va intervyular o’tkazishda katta tajribaga ega bo’lgan taqdirdagina muvaffaqiyatli bo’ladi.
Suhbatga tayyorgarlik — majburiy talab. U quyidagi jihatlardan tashkil topadi:
1) Intervyu maqsadi va zarur bo’lgan ma’lumotlar xarakterini aniqlash;
2) intervyu predmetini (mavzuni) o’rganish;
3) suhbatdoshni o’rganish;
4) suhbat texnikasini oldindan o’ylab chiqish, savollar tuzib chiqish.
Jurnalistikada bo’lgani kabi, psixologiyada muloqot qilish uchun professional faoliyatning asosi bo’lgan bunday tushuncha mavjud - "muvaffaqiyat kvadrati". Kvadrat, siz bilasizki, barcha tomonlari teng bo’lgan to’rtburchakdir. Agar intervyu oluvchi to’rtala masalada ham bir xil darajada yaxshi tayyorgarlik ko’rgan bo’lsa, muloqot muvaffaqiyatli bo’ladi.
Shunday qilib, suhbatning maqsadi. Suhbatdoshga savollar berib, mazmundorli bo’lish nuqtai nazaridan biz yoki uning bilimlari (masalan, pediatr jurnalist bilan o’rtoqlashishi, u orqali esa o’quvchilar bilan o’z bilimlari bilan o’rtoqlashishi mumkin (masalan, chaqaloqlarni qanday qilib to’g’ri emizish kerakligi haqida). Yoki uning fikri haqida (masalan, siyosatchining ma’lum bir sohadagi islohotlar to’g’risida qanday fikrda ekanligi.) Yoki aniq ma’lumotlar to’g’risida (masalan, ta’lim vaziri jurnalistlarga necha kishi o’rta ma’lumot to’g’risidagi diplomni olishini aytadi).
Shuning uchun suhbatning maqsadini belgilashda o’zingiz uchun quyidagi fikrlarga oydinlik kiritishingiz kerak.
● Nega siz aynan shu odam bilan uchrashishingiz kerak?
● Sizga uning birorta muammo yuzasidan fikri kerakmi?
● Nima uchun aynan bu odamning fikri kerak?
● Agar uning kasbiy bilimlari kerak bo’lsa, qaysi biri?
● Suhbatdoshni ushbu sohada mutaxassis deb hisoblash mumkinmi?
● Siz aytmoqchi bo’lgan masalalarda u qanchalik vakolatli?
● Suhbatdoshingizda sizga kerakli ma’lumotlar bormi?
● U ishonchli ma’lumot manbaimi? va boshqalar
"Muvaffaqiyat kvadratining " ning ikkinchi tomoni suhbat mavzusi yoki intervyu mavzusi. Jurnalist muhokama qilinadigan masalalarni qay darajada farqlash olishi kerak? Qonuniyat quyidagicha: jurnalist suhbat mavzusi haqida qanchalik ko’p bilsa, suhbat davomida u o’zini shunchalik ishonchli his qiladi, suhbatdoshi unga shunchalik hurmat ko’rsatadi, intervyu vaqtida u shunchalik ko’p ma’lumot oladi. Ba’zan, yaxshi tayyorlangan jurnalist suhbatdoshning uchrashuvga va suhbatga roziligi uchun hal qiluvchi omil bo’lishi mumkin.
Suhbat strategiyasini o’ylar ekan, jurnalist asosiy nuqtalarni belgilaydi:
● u suhbatdoshidan nimalarni aniqlashtirmoqchi,
● qaysi muammolarni u unchalik tushunmaydi,
● bu muammoga boshqacha nuqtai nazarlar, qarama-qarshi fikrlar bormi.
Uchrashuvga tayyorgarlik ko’rar ekan, jurnalist, avvalambor, ushbu mavzu bilan bog’liq bo’lgan ma’lumot manbalarini aniqlaydi. Bu maxsus adabiyotlar, ma’lumotnomalar, matbuotdagi nashrlar, statistik ma’lumotlar, maslahat beradigan mutaxassislar va boshqalar bo’lishi mumkin.
Shuning uchun, siz bu haqda ilgari yozilgan narsalarni o’qishingiz kerak (garchi ba’zi jurnalistlar taqlid qilish yoki "o’zib ketish" istagi paydo bo’lmasligi va idrokning yangilik hissini o’tmaslashtirmaslik uchun, o’zlarining hamkasblari materiallarini o’qishga ehtiyotkorlik bilan qarashadi) Konfliktli vaziyatlarda (aniqrog’i, nizoli muloqot qilish sharoitida) suhbat mavzusi bo’yicha dastlabki ishlarni amalga oshirish juda muhimdir. Ko’pincha, suhbatga tayyorgarlik jarayonida jurnalistlar hatto o’zlarining jurnalistik tekshiruvlarini olib boradilar.
Intervyuga tayyorgarlikning keyingi tomoni — suhbatdoshni oldindan o’rganish. Тajribali jurnalistlar bunday ma’lumotlarga katta ahamiyat berishadi. Ular suhbatdoshning shaxsiyati, uning fe’l-atvori, odatlari, jurnalistlarga, xususan intervyu olib borilayotgan ommaviy axborot vositalariga munosabati haqida iloji boricha ko’proq ma’lumot olishga harakat qilishadi. Agar shunday imkoniyat bo’lsa, suhbatdoshingizning "eng yaxshi ko’rgan narsasini", keyin nima yoki kim haqida suhbatlashishdan xursand bo’lishini bilish, shuningdek, "tabu" mavzusi yoki savollari doirasini bilish yaxshi bo’ladi. Ushbu ma’lumotlarning barchasi, birinchidan, suhbat to’g’risida kelishib olishga, ikkinchidan, suhbat rejasini muvaffaqiyatli tuzishga va suhbatni samarali o’tkazishga yordam beradi.
Aytgancha, intervyuni o’qiyotganda, o’zingizning professional qiziqishingizni ko’rsating: nafaqat o’quvchi sifatida, balki jurnalist sifatida ham ko’rsating. Jurnalistning barcha dastlabki ishlarini ko’rsatib o’ting, nima uchun suhbat shu tarzda o’tdi va boshqacha o’tmadi. Savollarning qo’yilishiga e’tibor bering.
Multtaqdimot intervyusidagi qiyinchiliklar
Va nihoyat, intervyuga tayyorgarlik ko’rishning oxirgi to’rtinchi tomoni — bu suhbatning borishini, intervyu texnikasini o’ylab ko’rish, savollar tuzish.
Savollarni qanday tuzish kerak:
(strategik tavsiyalar)
1. Javob uchun savol
2. Savolni shunday tarzda shakllantiringki, natijada unga to’g’ridan-to’g’ri va to’liq javob oling.
3. O’zingizning savolingiz bilan suhbatdoshni hayratda qoldirishga urinmang.
4. O’zingizning bilmayotganligingizni tan oling
5. Suhbatdoshingizga shunday savollar beringki, u o’ylasin.
6. Suhbatdoshni, uning vaqtini, "hududini" hurmat qiling.
7. Тo’g’ridan-to’g’ri savol bilvosita savodan yaxshi, lekin ko’pincha bilvosita savol yanada samarali bo’lishi mumkin.
8. Ochiq savollar yopiq savollardan afzalroqdir Esingizda bo’lsin:
yopiq savolga javob berib, suhbatdoshingiz oldindan tayyorlangan nutq so’zlashi mumkin.
Har bir jurnalist suhbatga o’ziga xos tarzda tayyorlanadi: kimdir faqat kelajakdagi suhbatning "asosiy fikrlarini" bayon qiladi. Kimdir so’ramoqchi bo’lgan savollar ro’yxatini tuzadi. Bu jurnalist xarakteriga, odatiga bog’liq.
Biroq, savollaringizni muddatidan oldin tuzining nozik bir sababi bor. Bu siz suhbatlashayotgan odam uchun suhbatga tayyorlanishdan tashvishlanayotganingiz uchun ajoyib dalil bo’lib xizmat qiladi. Shuningdek, suhbatdoshga siz bergan savollar ustida o’ylab ko’rishga harakat qilgan bo’lsangiz, u ham javoblari haqida o’ylash uchun astoydil harakat qilishi kerakligiga nozik bir sha’ma bo’ladi.
Endi savollarning o’zi haqida bir oz: mazmun jihatidan savollarni uch guruhga bo’lish mumkin:
1) bilim haqida,
2) fikrlar haqida
3) faktlar to’g’risida.
Suhbat savollarining maqsadi yoki funksiyasiga ko’ra, ularni quyidagicha tasniflash mumkin.
1) natijaviy,
2) funksional.
Va savol beriladigan shaklga ko’ra biz quyidagilarni ajratishimiz mumkin:
1) ochiq va yopiq savollar,
2) shaxsiy va shaxssiz savollar,
3) to’g’ridan-to’g’ri va bilvosita savollar.
Natijaviy savollar aslida suhbatdoshning fikrini bilish, uning bilimlari va ekspert baholariga murojaat qilish yoki aniq ma’lumot olish uchun javob olishni xohlaydigan savollardir. Bu sizning suhbatingizning maqsadiga javob beradigan savollar. Biroq, intervyu - bu ijtimoiy-psixologik muloqotning holati, insonning shaxs tomonidan idrok etilishidir. Shuning uchun funksional savollar psixologik yukni ko’taradi va quyidagi qo’shimcha funksiyalarni bajaradi:
1) Intervyu berayotgan odam bilan aloqa o’rnatish va hamkorlik qilish.
2) Suhbat davomida zo’riqishni bartaraf etish (suhbatdosh biroz bo’shashib dam olishi uchun yengil savollar).
3) Suhbatdoshning vakolatli ekanligini, uni ushba masaladan va axborot manbai sifatida ishonchli ekanligidan xabari borligini tekshirish.
Bu filtrlovchi va boshqaruvchi savollar. Masalan, “Siz nashrni o’qidingizmi? ..” degan savol filtrli savol bo’lib, suhbatdoshning salbiy javobi bo’lgan taqdirda, jurnalist ushbu nashr bilan bog’liq fikr yoki baholarni aniqlamasligi kerak bo’ladi. Intervyu qahramoni turli sabablar va omillar, shu jumladan psixologik sabablarga ko’ra haqiqiy faktlarni yolg’on ketma-ketlikda bayon qilishi, voqealar rivojini taxmin qilishi yoki o’ylab chiqarishi mumkin, ba’zida tashqi va ichki xarakterning ayrim faktlari to’g’risida sukut saqlaydi. Shuning uchun jurnalist suhbatdoshning aytganlarini boshqa odamlarning hujjatlari yoki ko’rsatmalari bilan taqqoslashi kerak.
4) Qabul qilingan ma’lumotlarga va intervyu qahramonining aytganlariga aniqlik kiritish (masalan, suhbat paytida u kimgadir nisbatan xolis, qattiq javob berishi, lekin aslida shunchaki hayajonlangan bo’lishi mumkin).
Bundan tashqari, familiyalar, ismlar, sanalar, raqamlarni aynan suhbat paytida tekshirish kerak va aytmoqchi, ularni qanday yozganingizni qahramonga ko’rsatish yaxshiroq, to’g’rimi?
5) Jurnalistni keyingi savolga tayyorlash. Ba’zan, intervyu paytida, jurnalist ilgari o’ylab topilgan intervyu konsepsiyasini tubdan o’zgartiradigan kutilmagan narsani bilib qolganda shunday vaziyat yuzaga keladiki, unga to’g’ri yo’l topa olish uchun vaqt kerak bo’ladi.
Va o’shanda funksional savol juda o’rinli bo’ladi, uning javobi jurnalistga allaqachon ma’lum bo’lgani uchun u hozirda keyingi qadam haqida o’ylashga e’tiborini qaratishi mumkin. Masalan, suhbatdoshga shunday murojaat qilishingiz mumkin: "Suhbat boshida siz shunday dedingiz ... - va qahramonning gapini ataylab buzib takrorlang va keyin qo’shib qo’ying:" Men sizni to’g’ri tushundimmi? " Suhbatdosh, tabiiyki, e’tiroz bildirishni boshlaydi va yana o’z fikrini bayon qiladi.
Shunday qilib, intervyuga tayyorgarlik bosqichi yakunlandi. Keyingi qadam - suhbat uchun joy va vaqtni kelishib olish. Ko’pincha suhbat yuzma-yuz bo’lib o’tadi va shuning uchun joy va vaqtni tanlash muhim rol o’ynaydi. Bu joy sizning suhbatdoshingizni cheklamasligi kerak, ammo tanlangan vaqt unga mos kelishi kerak. Ammo endi hamma narsa kelishib olindi va bir necha daqiqadan so’ng suhbat boshlanishi kerak.
Suhbat o’tkazish bir necha fazadan yoki bosqichlardan iborat. Birinchidan, bu dastlabki bosqich, suhbatga kirishish, aloqa o’rnatish. (Funksional aloqa qiluvchi savollarni eslaysizmi?) Suhbat boshida suhbatdoshni “isitish” kerak.
Suhbatning ikkinchi bosqichi - suhbatning o’zi, jurnalistning suhbatdosh bilan suhbati.
Va oxirgi, yakuniy bosqich - suhbatdan chiqish. Bir tomondan, siz suhbatni tugatishingiz, uni to’liq amalga oshirishingiz kerak, shunda ham o’quvchilar/tomoshabinlar, ham qahramonning o’zi hammasi noto’g’ri notada tugadi degan fikrga bormasliklari kerak. Boshqa tomondan, suhbatni suhbatdoshingizda qoniqmaslik hissi paydo bo’lmaydigan tarzda tugatish juda muhim hisoblanadli, shunda suhbatning yakuniy qismi muqarrar ravishda qahramon jurnalist bilan muloqotiga hamroh bo’ladigan hissiy taranglikni yengillashtiradi.
Klassik, yuzma-yuz bo’ladigan intervyudan tashqari uni o’tkazishning quyidagi shakllari ham mavjud.
Matbuot anjumani — jamoaviy intervyu. Jurnalistlar belgilangan vaqt va joyda ma’lumot manbai bo’lgan shaxs bilan uchrashuvga taklif qilinadi. Asosan, uchrashuv joyi bo’lib axborot agentligi, yangiliklar xizmati yoki ushbu maqsadlar uchun maxsus jihozlangan xona xizmat qiladi. Matbuot anjumanini chaqirishdan maqsad, odatda ma’lum bir sabab bo’ladigan ma’lumotdir, bu ma’lumotni tarqatish, uni tushuntirish yoki rad etish lozim bo’ladi. Bunday tadbirlar odatda muntazam ravishda o’tkaziladi. Тashabbuskor tadbir (amalga oshirilgan yoki rejalashtirilgan), taklif, qaror haqida batafsil ma’lumot beradi. Keyin jurnalistlarga savollar berishga ruxsat beriladi.
Matbuot oldiga chiqishni matbuot anjumanining kichik shakli deb atash mumkin. Faqat u jurnalistlarni o’tkazib bo’lingan tadbir (muzokaralar, uchrashuvlar va boshqalar) natijalari to’g’risida xabardor qilish maqsadida o’tkaziladi. Nyusmeyker matbuot oldiga chiqish tashabbuskori hisoblanadi. Matbuotga chiqishning matbuot anjumanidan farqi shundaki, u oldindan rejalashtirilmaydi. Uchrashuv tugaydi va undan so’ng darhol yangiliklar agenti yoki uning matbuot kotibi bayonot beradi va jurnalistlarning savollariga javob beradi, shu bilan birga ularga ozgina va kerakli miqdordagi ma’lumotlarni taqdim etadi.
Brifinglar doimo o’tkaziladi. Ular kompaniyalar yoki tashkilotlar faoliyati to’g’risida kerakli ma’lumotlarni tarqatishga bag’ishlanadi. Masalan, Тashqi ishlar vazirligi tomonidan o’tkazilgan brifinglarda jurnalistlarga tashqi siyosatning holati to’g’risida ma’lumot beriladi. Shuningdek, ommaviy axborot vositalari xodimlari dunyo siyosatidagi voqealarning rasmiy izohini bilib olishlari mumkin.
«Ochiq davra» intervyuning murakkab ko’rinishi hisoblanadi. Jurnalist odatdagi intervyudagidek bir emas, bir nechta ishtirokchilar bilan suhbat o’tkazishi kerak bo’ladi. Bunday holda, suhbatdosh moderatorga aylanadi. U nafaqat savollar berishi va javoblarni tinglashi, balki suhbatni boshqarishi kerak. Ushbu intervyu formati puxta ishlab chiqilishi kerak. Uchrashuvning aniq ssenariysi va strategiyasini mayda-chuyda narsalargacha o’ylab ko’rish kerak, chunki kutilmagan vaziyatlar yuzaga kelishi mumkin.
Тelefon orqali intervyu – bu intervyuning qulay va tezkor shaklidir. Uni vaqt chegaralangan paytda, jurnalistning suratga olishga borishga imkoni bo’lmagan paytda o’tkazish mumkin.
Internetning turli xizmatlari yordamidagi intervyu. Elektron pochta, forum, suhbat va boshqalar. - ma’lumot to’plash va intervyu o’tkazishning mumkin bo’lgan usullaridir. Agar sizga rasmiy izoh kerak bo’lsa, suhbat yetarli bo’lmaydi. Keyin suhbatdosh bilan videoaloqa orqali suhbatlashishingiz mumkin bo’ladi.
Savollarni qanday tuzish kerak:
(strategik tavsiyalar)
1. Javob uchun savol
2. Savolni shunday tarzda shakllantiringki, natijada unga to’g’ridan-to’g’ri va to’liq javob oling.
3. O’zingizning savolingiz bilan suhbatdoshni hayratda qoldirishga urinmang.
4. O’zingizning bilmayotganligingizni tan oling
5. Suhbatdoshingizga shunday savollar beringki, u o’ylasin.
6. Suhbatdoshni, uning vaqtini, "hududini" hurmat qiling.
7. Тo’g’ridan-to’g’ri savol bilvosita savodan yaxshi, lekin ko’pincha bilvosita savol yanada samarali bo’lishi mumkin.
8. Ochiq savollar yopiq savollardan afzalroqdir Esingizda bo’lsin:
yopiq savolga javob berib, suhbatdoshingiz oldindan tayyorlangan nutq so’zlashi mumkin.
Har bir jurnalist suhbatga o’ziga xos tarzda tayyorlanadi: kimdir faqat kelajakdagi suhbatning "asosiy fikrlarini" bayon qiladi. Kimdir so’ramoqchi bo’lgan savollar ro’yxatini tuzadi. Bu jurnalist xarakteriga, odatiga bog’liq.
Biroq, savollaringizni muddatidan oldin tuzining nozik bir sababi bor. Bu siz suhbatlashayotgan odam uchun suhbatga tayyorlanishdan tashvishlanayotganingiz uchun ajoyib dalil bo’lib xizmat qiladi. Shuningdek, suhbatdoshga siz bergan savollar ustida o’ylab ko’rishga harakat qilgan bo’lsangiz, u ham javoblari haqida o’ylash uchun astoydil harakat qilishi kerakligiga nozik bir sha’ma bo’ladi.
Endi savollarning o’zi haqida bir oz: mazmun jihatidan savollarni uch guruhga bo’lish mumkin:
1) bilim haqida,
2) fikrlar haqida
3) faktlar to’g’risida.
Suhbat savollarining maqsadi yoki funksiyasiga ko’ra, ularni quyidagicha tasniflash mumkin.
1) natijaviy,
2) funksional.
Va savol beriladigan shaklga ko’ra biz quyidagilarni ajratishimiz mumkin:
1) ochiq va yopiq savollar,
2) shaxsiy va shaxssiz savollar,
3) to’g’ridan-to’g’ri va bilvosita savollar.
Natijaviy savollar aslida suhbatdoshning fikrini bilish, uning bilimlari va ekspert baholariga murojaat qilish yoki aniq ma’lumot olish uchun javob olishni xohlaydigan savollardir. Bu sizning suhbatingizning maqsadiga javob beradigan savollar. Biroq, intervyu - bu ijtimoiy-psixologik muloqotning holati, insonning shaxs tomonidan idrok etilishidir. Shuning uchun funksional savollar psixologik yukni ko’taradi va quyidagi qo’shimcha funksiyalarni bajaradi:
1) Intervyu berayotgan odam bilan aloqa o’rnatish va hamkorlik qilish.
2) Suhbat davomida zo’riqishni bartaraf etish (suhbatdosh biroz bo’shashib dam olishi uchun yengil savollar).
3) Suhbatdoshning vakolatli ekanligini, uni ushba masaladan va axborot manbai sifatida ishonchli ekanligidan xabari borligini tekshirish.
Bu filtrlovchi va boshqaruvchi savollar. Masalan, “Siz nashrni o’qidingizmi? ..” degan savol filtrli savol bo’lib, suhbatdoshning salbiy javobi bo’lgan taqdirda, jurnalist ushbu nashr bilan bog’liq fikr yoki baholarni aniqlamasligi kerak bo’ladi. Intervyu qahramoni turli sabablar va omillar, shu jumladan psixologik sabablarga ko’ra haqiqiy faktlarni yolg’on ketma-ketlikda bayon qilishi, voqealar rivojini taxmin qilishi yoki o’ylab chiqarishi mumkin, ba’zida tashqi va ichki xarakterning ayrim faktlari to’g’risida sukut saqlaydi. Shuning uchun jurnalist suhbatdoshning aytganlarini boshqa odamlarning hujjatlari yoki ko’rsatmalari bilan taqqoslashi kerak.
4) Qabul qilingan ma’lumotlarga va intervyu qahramonining aytganlariga aniqlik kiritish (masalan, suhbat paytida u kimgadir nisbatan xolis, qattiq javob berishi, lekin aslida shunchaki hayajonlangan bo’lishi mumkin).
Bundan tashqari, familiyalar, ismlar, sanalar, raqamlarni aynan suhbat paytida tekshirish kerak va aytmoqchi, ularni qanday yozganingizni qahramonga ko’rsatish yaxshiroq, to’g’rimi?
5) Jurnalistni keyingi savolga tayyorlash. Ba’zan, intervyu paytida, jurnalist ilgari o’ylab topilgan intervyu konsepsiyasini tubdan o’zgartiradigan kutilmagan narsani bilib qolganda shunday vaziyat yuzaga keladiki, unga to’g’ri yo’l topa olish uchun vaqt kerak bo’ladi.
Va o’shanda funksional savol juda o’rinli bo’ladi, uning javobi jurnalistga allaqachon ma’lum bo’lgani uchun u hozirda keyingi qadam haqida o’ylashga e’tiborini qaratishi mumkin. Masalan, suhbatdoshga shunday murojaat qilishingiz mumkin: "Suhbat boshida siz shunday dedingiz ... - va qahramonning gapini ataylab buzib takrorlang va keyin qo’shib qo’ying:" Men sizni to’g’ri tushundimmi? " Suhbatdosh, tabiiyki, e’tiroz bildirishni boshlaydi va yana o’z fikrini bayon qiladi.
Shunday qilib, intervyuga tayyorgarlik bosqichi yakunlandi. Keyingi qadam - suhbat uchun joy va vaqtni kelishib olish. Ko’pincha suhbat yuzma-yuz bo’lib o’tadi va shuning uchun joy va vaqtni tanlash muhim rol o’ynaydi. Bu joy sizning suhbatdoshingizni cheklamasligi kerak, ammo tanlangan vaqt unga mos kelishi kerak. Ammo endi hamma narsa kelishib olindi va bir necha daqiqadan so’ng suhbat boshlanishi kerak.
Suhbat o’tkazish bir necha fazadan yoki bosqichlardan iborat. Birinchidan, bu dastlabki bosqich, suhbatga kirishish, aloqa o’rnatish. (Funksional aloqa qiluvchi savollarni eslaysizmi?) Suhbat boshida suhbatdoshni “isitish” kerak.
Suhbatning ikkinchi bosqichi - suhbatning o’zi, jurnalistning suhbatdosh bilan suhbati.
Va oxirgi, yakuniy bosqich - suhbatdan chiqish. Bir tomondan, siz suhbatni tugatishingiz, uni to’liq amalga oshirishingiz kerak, shunda ham o’quvchilar/tomoshabinlar, ham qahramonning o’zi hammasi noto’g’ri notada tugadi degan fikrga bormasliklari kerak. Boshqa tomondan, suhbatni suhbatdoshingizda qoniqmaslik hissi paydo bo’lmaydigan tarzda tugatish juda muhim hisoblanadli, shunda suhbatning yakuniy qismi muqarrar ravishda qahramon jurnalist bilan muloqotiga hamroh bo’ladigan hissiy taranglikni yengillashtiradi.
Klassik, yuzma-yuz bo’ladigan intervyudan tashqari uni o’tkazishning quyidagi shakllari ham mavjud.
Matbuot anjumani — jamoaviy intervyu. Jurnalistlar belgilangan vaqt va joyda ma’lumot manbai bo’lgan shaxs bilan uchrashuvga taklif qilinadi. Asosan, uchrashuv joyi bo’lib axborot agentligi, yangiliklar xizmati yoki ushbu maqsadlar uchun maxsus jihozlangan xona xizmat qiladi. Matbuot anjumanini chaqirishdan maqsad, odatda ma’lum bir sabab bo’ladigan ma’lumotdir, bu ma’lumotni tarqatish, uni tushuntirish yoki rad etish lozim bo’ladi. Bunday tadbirlar odatda muntazam ravishda o’tkaziladi. Тashabbuskor tadbir (amalga oshirilgan yoki rejalashtirilgan), taklif, qaror haqida batafsil ma’lumot beradi. Keyin jurnalistlarga savollar berishga ruxsat beriladi.
Matbuot oldiga chiqishni matbuot anjumanining kichik shakli deb atash mumkin. Faqat u jurnalistlarni o’tkazib bo’lingan tadbir (muzokaralar, uchrashuvlar va boshqalar) natijalari to’g’risida xabardor qilish maqsadida o’tkaziladi. Nyusmeyker matbuot oldiga chiqish tashabbuskori hisoblanadi. Matbuotga chiqishning matbuot anjumanidan farqi shundaki, u oldindan rejalashtirilmaydi. Uchrashuv tugaydi va undan so’ng darhol yangiliklar agenti yoki uning matbuot kotibi bayonot beradi va jurnalistlarning savollariga javob beradi, shu bilan birga ularga ozgina va kerakli miqdordagi ma’lumotlarni taqdim etadi.
Brifinglar doimo o’tkaziladi. Ular kompaniyalar yoki tashkilotlar faoliyati to’g’risida kerakli ma’lumotlarni tarqatishga bag’ishlanadi. Masalan, Тashqi ishlar vazirligi tomonidan o’tkazilgan brifinglarda jurnalistlarga tashqi siyosatning holati to’g’risida ma’lumot beriladi. Shuningdek, ommaviy axborot vositalari xodimlari dunyo siyosatidagi voqealarning rasmiy izohini bilib olishlari mumkin.
«Ochiq davra» intervyuning murakkab ko’rinishi hisoblanadi. Jurnalist odatdagi intervyudagidek bir emas, bir nechta ishtirokchilar bilan suhbat o’tkazishi kerak bo’ladi. Bunday holda, suhbatdosh moderatorga aylanadi. U nafaqat savollar berishi va javoblarni tinglashi, balki suhbatni boshqarishi kerak. Ushbu intervyu formati puxta ishlab chiqilishi kerak. Uchrashuvning aniq ssenariysi va strategiyasini mayda-chuyda narsalargacha o’ylab ko’rish kerak, chunki kutilmagan vaziyatlar yuzaga kelishi mumkin.
Тelefon orqali intervyu – bu intervyuning qulay va tezkor shaklidir. Uni vaqt chegaralangan paytda, jurnalistning suratga olishga borishga imkoni bo’lmagan paytda o’tkazish mumkin.
Internetning turli xizmatlari yordamidagi intervyu. Elektron pochta, forum, suhbat va boshqalar. - ma’lumot to’plash va intervyu o’tkazishning mumkin bo’lgan usullaridir. Agar sizga rasmiy izoh kerak bo’lsa, suhbat yetarli bo’lmaydi. Keyin suhbatdosh bilan videoaloqa orqali suhbatlashishingiz mumkin bo’ladi.
Glossariy
Intervyu (ingl. interview) jurnalistikada - jurnalist va ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan shaxsning dolzarb mavzular bo’yicha suhbati shaklidagi janrlardan biri. Bundan tashqari, intervyu jurnalistika sohasida ma’lumot olish usullaridan biridir. Geynrix Blovitsni jurnalistikada ushbu janrning kashshofi deb atashadi.
Ochiq savollar — yoyilgan javobni nazarda tutadigan savollar.
Yopiq savollar — infon faqat alternativ javob berishga majbur bo‘ladigan savollar (keltirilgan variantlardan tanlab olish kerak)
Yarim ochiq savollar – ushbu turdagi savollar javobning mavzuli maydonini berilgan alternativa yordamida chegaralovchi murosa yo‘li hisoblanadi. Stilistika nuqtai nazaridan bunday savollar alternativ so‘roq yoki yo‘llovchi gaplardan tuziladi, masalan “yoki” bog’lovchisi.
Intervyu oluvchi – kimdandir intervyu olayotgan jurnalist, intervyu olayotgan shaxs.
Manbalar:
Intervyu (ingl. interview) jurnalistikada - jurnalist va ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan shaxsning dolzarb mavzular bo’yicha suhbati shaklidagi janrlardan biri. Bundan tashqari, intervyu jurnalistika sohasida ma’lumot olish usullaridan biridir. Geynrix Blovitsni jurnalistikada ushbu janrning kashshofi deb atashadi.
Ochiq savollar — yoyilgan javobni nazarda tutadigan savollar.
Yopiq savollar — infon faqat alternativ javob berishga majbur bo‘ladigan savollar (keltirilgan variantlardan tanlab olish kerak)
Yarim ochiq savollar – ushbu turdagi savollar javobning mavzuli maydonini berilgan alternativa yordamida chegaralovchi murosa yo‘li hisoblanadi. Stilistika nuqtai nazaridan bunday savollar alternativ so‘roq yoki yo‘llovchi gaplardan tuziladi, masalan “yoki” bog’lovchisi.
Intervyu oluvchi – kimdandir intervyu olayotgan jurnalist, intervyu olayotgan shaxs.
Manbalar:
- «Инфодемия» и как с ней бороться http://day.kyiv.ua/ru/article/media/infodemiya-i-kak-s-ney-borotsya
- Инструментарий по инфодемии https://infodemictoolkit.org/courses/instrumentariy-po-infodemii/%D1%83%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D0%B8%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8/amplification-spot-a-bot/
- Базовые компетенции для понимания контента https://newreporter.org/2018/10/23/modul-6-bazovye-kompetencii-dlya-ponimaniya-kontenta/
- Учебное пособие для преподавателей вузов Казахстана https://www.mediasabak.org/media/6836fb76-53ec-4717-9a9e-8e8073614667.pdf
- Создатель World Wide Web Тим Бернерс-Ли изменил мир, но сам остался прежним https://habr.com/ru/post/308546/
- Создатель Интернета предрек распад Google и Facebook https://tech.liga.net/technology/novosti/sozdatel-interneta-predrek-raspad-google-i-facebook
- Человек как источник информации https://www.art-talant.org/publikacii/6607-chelovek-kak-istochnik-informacii
- Аникина М.Е. Молодежь и СМИ поле для исследований. Учебное пособие https://www.biblioteka.bafe.edu.kg/download/svyasi%20s%20obsh/%D0%90%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D0%9C.%D0%95.%20%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D0%B6%D1%8C%20%D0%B8%20%D0%A1%D0%9C%D0%98%20%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%20%D0%BB%D1%8F%20%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9.%20%D0%A3%D1%87%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%BE%D0%B5%20%D0%BF%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%B5.pdf
- Лукина М.М. Интервью: шаг за шагом http://www.journ.msu.ru/downloads/2016/%D0%9E%D0%96_6-2_2016.pdf
- Виды интервью https://vuzlit.ru/417349/vidy_intervyu
- Особенностии интервью со звездой https://topref.ru/referat/44675/3.html
- Источники информации в работе современного журналиста https://revolution.allbest.ru/journalism/00493438_0.html
Mustaqil ish
Mustaqil ish uchun topshiriklar (Baholanmaydi):
Тopshiriqlar:
Тopshiriqlar:
- Material mavzusini belgilang va sizga qimmatli axborot bera oladigan odamlar doirasini aniqlab oling. SMM da model – buyurtmachining avatari qo’llaniladi. Shablondan foydalanib intervyu beradigan shaxsning zarur bo’lgan xarakteristikalarini bilib oling. Intervyu beradigan shaxsning avatarini yarating.
- Intervyu maqsadlari va vazifalarini belgilab oling
- 10 ta savoldan iborat bo’lgan ro’yxa tuzing
