Shvetsiyaning Misa tashkiloti mamlakatda nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun "qo‘llab-quvvatlanadigan bandlik" usulini joriy etgan ilk tashkilotlardan biri bo‘ldi. Bu usul haqida Toshkentda bo‘lib o‘tgan Uchinchi inklyuziv biznes-forumda ijtimoiy tadbirkor, WiljaGruppen raisi Lennart Yönsson hamda WiljaGruppen kengashi a’zosi Bengt Lyungbek so‘zlab berishdi.
Asosiy g‘oya — yordamni shaxsga moslashtirishdir, chunki har bir inson o‘ziga xos bo‘lib, turli xil yordam shakllariga muhtoj.
Har bir ishtirokchiga ish bo‘yicha o‘z maslahatchisi tayinlanadi, ular birgalikda insonning qiziqishlari, kuchli tomonlari va qobiliyatlarini aniqlaydilar. Keyin ular tegishli muhit va vazifalarni topish uchun ish joylariga tashrif buyuradilar. Amaliyot boshlanganda Misa qo‘llab-quvvatlaydi, ammo maqsad ishtirokchining kundalik hayotida mustaqil bo‘lishidir. Ba’zilar uchun amaliyot ishga joylashishga olib keladi. Boshqalar uchun bu hech qanday ish talab qilmasdan mazmunli mashg‘ulot va barqaror kundalik hayotga ega bo‘lish imkoniyatidir.
"Ilgari ham, hatto bugungi kunda ham inson avval o‘qitilishi kerak, shundagina u kundalik hayotda va ish joyida ishtirok eta oladi, degan qarash mavjud. Biz esa boshqa yondashuvga egamiz — “qo‘llab-quvvatlovchi bandlik” usuliga asoslangan yondashuv. Bu yondashuvga ko‘ra, odamlar qanday bo‘lsa, shunday qabul qilinadi, va ular eng yaxshi tarzda aynan oddiy ish joylarida ishlash jarayonida o‘rganishadi. Tajriba va tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, “avval o‘qitish” usuli ko‘pincha to‘siq bo‘lib xizmat qiladi”, — deyiladi tashkilot bukletida.
Misa 2000 dan ortiq ish beruvchilar bilan hamkorlik qiladi va har yili 1700 ga yaqin kishiga yordam ko‘rsatadi. Tashkilot Stokgolm, Uppsala, Vesteros, Lund va Helsingborg shaharlarida faoliyat yuritadi.
“Ish beruvchilarga inklyuziv imkoniyatlar yaratishda hamkorlik qilishlari uchun bizning aniq yordamimiz kerak. Bu oddiy maslahatlar berish, o‘ziga xos xususiyatlarni tushuntirish yoki ma’lum nomzodlarni ishga joylashtirish bo‘yicha savollar tug‘ilganda qo‘llab-quvvatlash xizmatimizga murojaat qilish imkoniyatini o‘z ichiga oladi.”
Tashkilot vakillari, ilgari ularning faoliyati tibbiy nuqtai nazardan shunchalik kuchli shakllangani sababli, yangi yondashuvni qabul qilish uchun ma’lum vaqt talab etilganini ta’kidlashadi.
Shvetsiyada bu usulning keng yoyilishi o‘quv dasturlari orqali amalga oshirildi. 2011-yilda “Uch qadamda ishga” nomli kitob chop etildi. Unda xodimlar uchun mazkur usulni aniq qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar va vositalar keltirilgan.
Tashkilot ko‘plab odamlar ishga joylashish uchun qadam qo‘yishga qodir ekanligiga ishonadi, ammo buning uchun uzoq muddatli qo‘llab-quvvatlash kerak, bu odam ish topgandan keyin ham to‘xtamaydi. Hozirda ilgari mehnatga layoqatsiz deb hisoblangan 1000 dan ortiq nogironligi bo‘lgan shaxslar bilan ish olib borilmoqda. Ko‘rsatilgan yordam tufayli har yili ularning bir nechtasi doimiy ishga joylashmoqda yoki o‘qishni davom ettirmoqda.
Tashkilot quyidagi turdagi kognitiv buzilishlarga ega bo‘lgan insonlarga yordam ko‘rsatadi:
• Aqliy nogironlik (Intellektual nogironlik)
• Autizm va boshqa neyropsixiatrik kasalliklar
• Orttirilgan bosh miya jarohati
• Ruhiy kasalliklar
“Bizda tashkilot ichida o‘z o‘quv tizimimiz mavjud va har yili yuzlab mutaxassislarni o‘zimizning Misa Kompetens nomli trening kompaniyamiz orqali o‘qitamiz. Biz o‘zimiznikidan ko‘ra ko‘proq korxonalarning usul va uning turli vositalari haqida bilimga ega bo‘lishiga, shuningdek, uslubiy ishlar sifatli kafolatlangan bo‘lishiga intilamiz."
Tashkilotning haqiqiy ish joylaridan foydalanishga intilishi shaxsning rivojlanishi alohida institutlar va muassasalarda emas, balki haqiqiy ish muhitida yaxshiroq qo‘llab-quvvatlanishiga ishonchga asoslanadi.
"Bu insonning o‘z qarorlarini qabul qilish qobiliyatini mustahkamlaydi va rivojlanish imkoniyatini beradi. Bizning tajribamiz va tadqiqotlarimiz shuni ko‘rsatdiki, oddiy ijtimoiy va mehnat hayotida ishlash nogironligi va ruhiy kasalliklari bor odamlarning qo‘llab-quvvatlashga bo‘lgan ehtiyojini kamaytirishga olib keladi.
Tashkilot vakillari O‘zbekiston Prezidenti huzuridagi Ijtimoiy himoya milliy agentligi hamda ijtimoiy inklyuzivlik sohasida faoliyat yuritayotgan bir qator davlat va nodavlat tuzilmalarida uchrashuvlar o‘tkazib, hamkorlik istiqbollarini muhokama qildilar.
Lennart Yönsson Misa tashkilotiga 1994-yilda asos solgan. Bugungi kunda Misa WiljaGruppen kompaniyasiga tegishli. Bu kompaniya odamlarga kundalik mehnat hayotida ishtirok etish imkoniyatlarini kengaytirishga qaratilgan oltita korxonaga egalik qiladi. WiljaGruppen Includia nomli jamoat xayriya fondiga qarashli.
Dana Oparina
Asosiy g‘oya — yordamni shaxsga moslashtirishdir, chunki har bir inson o‘ziga xos bo‘lib, turli xil yordam shakllariga muhtoj.
Har bir ishtirokchiga ish bo‘yicha o‘z maslahatchisi tayinlanadi, ular birgalikda insonning qiziqishlari, kuchli tomonlari va qobiliyatlarini aniqlaydilar. Keyin ular tegishli muhit va vazifalarni topish uchun ish joylariga tashrif buyuradilar. Amaliyot boshlanganda Misa qo‘llab-quvvatlaydi, ammo maqsad ishtirokchining kundalik hayotida mustaqil bo‘lishidir. Ba’zilar uchun amaliyot ishga joylashishga olib keladi. Boshqalar uchun bu hech qanday ish talab qilmasdan mazmunli mashg‘ulot va barqaror kundalik hayotga ega bo‘lish imkoniyatidir.
"Ilgari ham, hatto bugungi kunda ham inson avval o‘qitilishi kerak, shundagina u kundalik hayotda va ish joyida ishtirok eta oladi, degan qarash mavjud. Biz esa boshqa yondashuvga egamiz — “qo‘llab-quvvatlovchi bandlik” usuliga asoslangan yondashuv. Bu yondashuvga ko‘ra, odamlar qanday bo‘lsa, shunday qabul qilinadi, va ular eng yaxshi tarzda aynan oddiy ish joylarida ishlash jarayonida o‘rganishadi. Tajriba va tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, “avval o‘qitish” usuli ko‘pincha to‘siq bo‘lib xizmat qiladi”, — deyiladi tashkilot bukletida.
Misa 2000 dan ortiq ish beruvchilar bilan hamkorlik qiladi va har yili 1700 ga yaqin kishiga yordam ko‘rsatadi. Tashkilot Stokgolm, Uppsala, Vesteros, Lund va Helsingborg shaharlarida faoliyat yuritadi.
“Ish beruvchilarga inklyuziv imkoniyatlar yaratishda hamkorlik qilishlari uchun bizning aniq yordamimiz kerak. Bu oddiy maslahatlar berish, o‘ziga xos xususiyatlarni tushuntirish yoki ma’lum nomzodlarni ishga joylashtirish bo‘yicha savollar tug‘ilganda qo‘llab-quvvatlash xizmatimizga murojaat qilish imkoniyatini o‘z ichiga oladi.”
Tashkilot vakillari, ilgari ularning faoliyati tibbiy nuqtai nazardan shunchalik kuchli shakllangani sababli, yangi yondashuvni qabul qilish uchun ma’lum vaqt talab etilganini ta’kidlashadi.
Shvetsiyada bu usulning keng yoyilishi o‘quv dasturlari orqali amalga oshirildi. 2011-yilda “Uch qadamda ishga” nomli kitob chop etildi. Unda xodimlar uchun mazkur usulni aniq qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar va vositalar keltirilgan.
Tashkilot ko‘plab odamlar ishga joylashish uchun qadam qo‘yishga qodir ekanligiga ishonadi, ammo buning uchun uzoq muddatli qo‘llab-quvvatlash kerak, bu odam ish topgandan keyin ham to‘xtamaydi. Hozirda ilgari mehnatga layoqatsiz deb hisoblangan 1000 dan ortiq nogironligi bo‘lgan shaxslar bilan ish olib borilmoqda. Ko‘rsatilgan yordam tufayli har yili ularning bir nechtasi doimiy ishga joylashmoqda yoki o‘qishni davom ettirmoqda.
Tashkilot quyidagi turdagi kognitiv buzilishlarga ega bo‘lgan insonlarga yordam ko‘rsatadi:
• Aqliy nogironlik (Intellektual nogironlik)
• Autizm va boshqa neyropsixiatrik kasalliklar
• Orttirilgan bosh miya jarohati
• Ruhiy kasalliklar
“Bizda tashkilot ichida o‘z o‘quv tizimimiz mavjud va har yili yuzlab mutaxassislarni o‘zimizning Misa Kompetens nomli trening kompaniyamiz orqali o‘qitamiz. Biz o‘zimiznikidan ko‘ra ko‘proq korxonalarning usul va uning turli vositalari haqida bilimga ega bo‘lishiga, shuningdek, uslubiy ishlar sifatli kafolatlangan bo‘lishiga intilamiz."
Tashkilotning haqiqiy ish joylaridan foydalanishga intilishi shaxsning rivojlanishi alohida institutlar va muassasalarda emas, balki haqiqiy ish muhitida yaxshiroq qo‘llab-quvvatlanishiga ishonchga asoslanadi.
"Bu insonning o‘z qarorlarini qabul qilish qobiliyatini mustahkamlaydi va rivojlanish imkoniyatini beradi. Bizning tajribamiz va tadqiqotlarimiz shuni ko‘rsatdiki, oddiy ijtimoiy va mehnat hayotida ishlash nogironligi va ruhiy kasalliklari bor odamlarning qo‘llab-quvvatlashga bo‘lgan ehtiyojini kamaytirishga olib keladi.
Tashkilot vakillari O‘zbekiston Prezidenti huzuridagi Ijtimoiy himoya milliy agentligi hamda ijtimoiy inklyuzivlik sohasida faoliyat yuritayotgan bir qator davlat va nodavlat tuzilmalarida uchrashuvlar o‘tkazib, hamkorlik istiqbollarini muhokama qildilar.
Lennart Yönsson Misa tashkilotiga 1994-yilda asos solgan. Bugungi kunda Misa WiljaGruppen kompaniyasiga tegishli. Bu kompaniya odamlarga kundalik mehnat hayotida ishtirok etish imkoniyatlarini kengaytirishga qaratilgan oltita korxonaga egalik qiladi. WiljaGruppen Includia nomli jamoat xayriya fondiga qarashli.
Dana Oparina